• مهوش تقی زادگان
• اسفند ۰۳, ۱۴۰۱

رده بندی کتابخانه کنگره

در اغلب سال­ های قرن نوزدهم مجموعه کتابخانه کنگره بر اساس نظامی که توسط توماس جفرسون طراحی شده بود سازماندهی می­ گردید. در سال ۱۸۹۷ که کتابخانه به ساختمان جدیدش انتقال یافت ملاحظه گردید که نظام جفرسون برای مجموعه ای که حاوی ۱/۵۰۰/۰۰۰ جلد می­باشد کافی نیست. دو نظام رده­ بندی دیگر، یعنی رده بندی دهدهی دیویی و رده ­بندی گسترش ­پذیر کاتر در چند دهه به پایان قرن نوزدهم ظاهر شدند و در بسیاری از کتابخانه ­های ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفتند، اما هیچ­کدام از آن­ها برای کتابخانه کنگره مناسب تشخیص داده نشدند. تصمیم گرفته شد که نظامی جدید ساخته شود و به نام رده­ بندی کتابخانه کنگره نام­ گذاری گردید و از همین زمان توسعه این رده ­بندی آغاز شد. از همان آغاز هر کدام از رده­ ها توسط گروه­ های مختلف متخصصان و زیر نظر جی سی ام هنسن و چارلز مارتل توسعه یافت. هر کدام از طرح­ ها شامل یک رده کامل یک رده فرعی یا گروهی از رده ­های فرعی است که به صورت مجزا منتشر می ­شود.

استقبال دیگر کتابخانه ها از رده بندی کنگره

رده ­بندی کتابخانه کنگره در آغاز برای مجموعه کتابخانه کنگره طراحی شده بود، ولی توسط اغلب کتابخانه­ های بزرگ دانشگاهی و پژوهشی و همچنین بعضی از کتابخانه های عمومی بزرگ به کار گرفته شد. در دهه ۱۹۶۰ به خصوص در میان کتابخانه­ های دانشگاهی روندی برای تغییر از نظام رده­ بندی دهدهی دیویی به رده ­بندی کتابخانه کنگره وجود داشت. برای چنین روندی چندین دلیل وجود داشت:

• جهت­ گیری اساسی رده ­بندی کتابخانه کنگره در جهت کتابخانه­ های پژوهشی بود.
•  مزیت اقتصادی که توسط خدمات کتابخانه کنگره ارایه می­ شد؛ کتابخانه­ ها به سادگی می­توانستند همه شماره بازیابی را که در پیشینه فهرست­ نویسی کتابخانه کنگره ظاهر می­شد را مورد استفاده قرار دهند.
•   سادگی فزاینده­ای که بسیاری از کتابخانه ­ها می­توانستند پیشینه ­های کامل کتابخانه کنگره را به صورت پیوسته گرفته و به پایگاه­های فهرست خود بیافزایند.

این حقیقت که رده­ بندی کتابخانه کنگره در تعداد زیادی از کتابخانه ­ها مورد استفاده قرار گرفته، بر روی توسعه این رده ­بندی مؤثر بوده است. اکنون فهرست ­نویسان کتابخانه کنگره آمریکا درتجدید نظرها و گسترش ­های آن دیگر فقط بر نیازهای این کتابخانه تأکید نمی ­کنند.

رده های اصلی

رده ­بندی کتابخانه کنگره شامل ۲۱ رده اصلی است که در چندین جلد منتشر شده است. هر کدام از این رده ­ها با حروف بزرگ نمایش داده می­شوند و در سایت کتابخانه کنگره به صورت آنلاین در دسترس می­ باشند. رده ­های اصلی در رده ­بندی کتابخانه کنگره، تمام حروف الفبا به جز I،O،X،Y  را شامل می­شود. در تصویر زیر این رده ­ها را مشاهده می­ کنید:

 

رده های فرعی

هر کدام از رده ­های اصلی به جز رده ­های E، F، Z به رده ­های فرعی دیگری تقسیم می­ شوند که رشته ­های تحصیلی یا شاخه ­های اصلی آن رده اصلی را نشان می­ دهند. رده­ های فرعی، با دو و یا سه حرف بزرگ نمایش داده می­ شوند. به عنوان مثال، رده Q  به رده ­های فرعی زیر تقسیم می ­شود:

تقسیمات

هر کدام از رده­ های فرعی به قسمت­ های بیشتری که اجزاء آن رده فرعی را نشان می­ دهند تقسیم می ­شوند. به عنوان مثال، تقسیم فرعی شیمی دارای تقسیمات زیر است:

هرکدام از تقسیمات به نوبه خود دارای تقسیمات فرعی است که جنبه ­های مختلفی از موضوع را نشان می­ دهد، مانند: شکل، زمان، مکان و تقسیمات موضوعی جزئی­ تر

ساختمان رده ها

فرانماهای رده­ بندی کتابخانه کنگره توسط افراد مختلفی تهیه شده است. ساختار این فرانماها دقیقاً شبیه هم نیست، اما با این حال تمام آن­ها ساختمان کمابیش مشابهی دارند. هر فرانما از قسمت­ های زیر تشکیل شده است:

• پیشگفتار
• خلاصه رده
• خلاصه تفصیلی
• متن فرانما
• جداول کمکی
• نمایه
• اضافات و تغییرات
• نمایه اضافات و تغییرات

ساختار درونی رده ها

متخصصان موضوعی در ایجاد فرانماهای انفرادی یک ساختار کلی را مدنظر قرار داده ­اند که به هفت نکته مارتل (هفت اصل مارتل) معروف است. این هفت نکته عبارتند از:

1. تقسیمات شکلی عمومی
2. نظریه/ فلسفه
3. تاریخ
4. رساله ­ها یا آثار عمومی
5. قانون/ مقررات/ روابط دولتی
6. تحصیل، مطالعه و تدریس
7. موضوع ­های خاص و تقسیمات فرعی موضوعی

یادداشت ها در رده بندی کتابخانه کنگره

سرعنوان­ های رده ­بندی کتابخانه کنگره اغلب با یادداشت ­هایی همراه هستند که این یادداشت­ ها به چند نوع زیر تقسیم می ­شود:

1. یادداشت دامنه
2. یادداشت توضیحی نگاه کنید به
3. یادداشت مقایسه کنید با
4. یادداشت نگاه کنید به
5. یادداشت شمول
6. یادداشت تقسیم کنید مثل
7. شماره ­های داخل کمانک
8. شماره رده ­های معادل

 

شماره های بازیابی رده بندی کتابخانه کنگره

رده­ بندی کتابخانه کنگره برای شماره بازیابی از دو بخش؛ شماره رده و شماره اثر استفاده می ­کند:

1. شماره رده: شماره­ هایی که به یک مدرک اختصاص داده می ­شود تا جای آن در قفسه­ های کتاب تعیین شود.
2. شماره اثر: وقتی که چند کتاب با موضوع یکسان داشته باشیم برای متمایز کردن آن ­ها از نشانه مولف و با استفاده از جدول استاندارد کاتر کمک گرفته می ­شود.

نقاط قوت و ضعف رده بندی کتابخانه کنگره

هر رده­ بندی با توجه به ویژگی­ های خاص خود متناسب با مجموعه نوعی از کتابخانه و یا کتابخانه ­ها عمل می­ کنند. یک رده­ بندی، فارغ از سابقه و پشتوانه خود ممکن است دارای نقاط ضعف و یا قوتی باشد که در ادامه به برخی از آن­ ها به ­طور خلاصه اشاره می ­شود:

نقاط قوت

1. نظامی است عملی که رضایت­ بخش بودن آن به اثبات رسیده است.
2. بر مبنای پشتوانه انتشاراتی مواد موجود در مجموعه کتابخانه کنگره است که ماهیت و محتوای آن از نظر منطقی قابل قیاس با موادی است که در مجموعه کتابخانه ­های دانشگاهی و تحقیقاتی وجود دارد.
3. در اندازه زیاد نظامی است شمارشی که نیاز آن به ترکیب شماره ­ها اندک است.
4. هر کدام از طرح ­های آن توسط متخصصان موضوعی توسعه پیدا کرده است نه افراد غیرمتخصص.
5. نشانه­ های آن به هم پیوسته با قابلیت پذیرش است.
6. به طور مداوم دارای اضافات و تغییرات است که از نیازهای روزمره کار فهرست­ نویسی در کتابخانه کنگره سرچشمه می­ گیرد و به سرعت در اختیار فهرست ­نویسان دیگر گذاشته می­ شود.
7. نیاز به رده ­بندی مجدد بخش بزرگی از مجموعه در حداقل نگهداشته شده است. به خاطر اطمینان بخشیدن از پایداری شماره رده ­ها در طول سال­ های گذشته تغییرات اساسی کمی صورت پذیرفته است. (این مزیت همچنین نقطه ضعفی نیز ،هست به مورد ۶ در ضعف ­ها نگاه کنید).

نقاط ضعف

1. یاداشت­ های دامنۀ آن نسبت به رده ­بندی دهدهی دیویی کم است.
2. در تأکیدها و واژه ­های آن به مقدار زیاد تعصبات ملی وجود دارد.
3. ترکیبات موضوعی آن خیلی کم است. آثاری چند موضوعی یا چند عنصری را که تمهیدات خاصی هنوز برای آن اندیشیده نشده نمی­ توان به طور دقیق رده ­بندی نمود.
4. آرایش ­های الفبایی به جای سلسله مراتب منطقی به کار می­ رود.
5. پایه نظری شفاف و قابل پیش ­بینی برای تجزیه و تحلیل موضوعی وجود ندارد.
6.  حفظ ثبات منجر به کهنه شدن بخش­ هایی از رده ­بندی شده است به این مفهوم که ساختار و با هم قرار دادن دیگر انعکاسی از شرایط کنونی نیست.
7. روز آمد نگهداشتن مجموعه طرح­ ها، اعلان تغییرات جدید و مجموعه ­های اضافات و تغییرات پر هزینه است.

 

نقش نرم افزارهای کتابخانه ای در کمک به کاربران

در دنیای امروزی که با استفاده از نرم ­افزارها بسیاری از امور حالت اتوماسیون به خود گرفته است، نرم ­افزارهای کتابخانه ­ای نیز انجام بسیاری از امور مربوط به کتابخانه را هم برای کتابداران و هم برای کاربران آسان کرده است. برای مثال، کاربر با مشاهده شماره بازیابی کتاب (رده­ بندی کنگره) که در نرم­ افزار برای او نمایش داده می­شود قادر به پیدا کردن کتاب مورد نظر در بین قفسه ­های کتابخانه خواهد بود.

 

نکاتی برای یافتن کتاب در قفسه توسط مراجعه کنندگان ( رده بندی کنگره)

در اینجا ما یک مثال از شماره بازیابی رده ­بندی کنگره را برای یک کتاب می­ اوریم:

شماره بازیابی را خط به خط بخوانید:

LB
خط اول را به ترتیب حروف الفبا بخوانید:
A, B, BF, C, D… L, LA, LB, LC, M, ML…

۲۳۹۵
خط دوم را به صورت عدد کامل بخوانید:
۱، ۲، ۳، ۴۵، ۱۰۰، ۱۰۱، ۱۰۰۰، ۲۰۰۰، ۲۴۳۰…

.C65
خط سوم ترکیبی از یک حرف و اعداد است. حرف را بر اساس حروف الفبا بخوانید. عدد را به صورت اعشاری بخوانید، به عنوان مثال:
C65 = 0.65 .C724 = 0.724

نکته: برخی از شماره­ های بازیابی بیش از یک خط ترکیبی حرف-شماره دارند.

۱۹۹۱
آخرین خط سال انتشار کتاب است. مطالعه به ترتیب زمانی:
۱۹۸۵، ۱۹۹۱، ۱۹۹۲ …

 

 

 

منابع:

رده ­بندی کتابخانه کنگره: نظریه، توسعه و کاربرد، تألیف: زهیر حیاتی، طاهره جوکار، نیلوفر برهمند

فهرست ­نویسی و رده ­بندی، تألیف: لوئیس مای چان، ترجمه: زهیر حیاتی، هاجر ستوده

• Tags:
• رده بندی کتابخانه کنگره
• رده بندی کنگره
• سامانه کتابخانه دیجیتال
• سامانه مدیریت کتابخانه
• نرم افزار آنلاین مدیریت کتابخانه
• نرم افزار مدیریت کتابخانه