فناوری یکی از دستاوردهای آدمی است که در ایجاد فرهنگ و تمدن بشری نقش مهمی داشته است. هیچ جنبه ای از زندگی انسان ها را نمی بینیم که از فناوری تأثیر نپذیرفته باشد. کتابخانه ها نیز از این قاعده کلی مستثنی نیستند.
امروزه بهره گیری از فناوری اطلاعات، برای افزایش کارآیی و بهره وری مناسب در اغلب زمینه ها به سرعت در حال گسترش است پیدایش این فناوری ها تحولات عظیمی در عرصه های مختلف زندگی به وجود آورده است . فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی، مسیر خود را در تمام زمینه ها و رشته ها پیدا کرده اند و کشورهای پیشرفته به دلیل اینکه مبدأ این فناوری ها هستند به سهولت با آن مواجه می شوند، در حالی که این امر در کشورهای در حال توسعه به دلایل مختلف با مشکلاتی روبرو است. استفاده از فناوری اطلاعات منجر به کاهش هزینه تولید و نگهداری اطلاعات از راه کاهش هزینه ها ، افزایش بهره وری و صرفه جویی در زمان لازم برای دستیابی، بازیابی و پردازش اطلاعات است.
از مهم ترین سازمان هایی که با تحول تکنولوژی دچار دگرگونی های اساسی در ساختار و روش انجام کار شده اند، کتابخانه ها هستند، در این میان مدیران کتابخانه ها با ایفای نقش مدیر تحول قادرند تا ضمن هماهنگی با ضرورت های عصر اطلاعات با ارتقاء سطح تخصص کتابداران، کتابخانه ها را برای گذر از این مرحله آماده سازند.
جوامع صنعتی در برخورد با تحولات ناشی از پیدایش فناوری اطلاعات، به دستاوردهای شگرفی در همه جنبه های مختلف زندگی دست یافته و این فناوری ها بخشی از بدیهی ترین ابزارهای زندگی آنان را تشکیل داده است. کتابخانه های این کشورها، به عنوان عنصری زنده و پویا در رشد و توسعه جامعه از این قاعده مستثنی نبوده و همگام با جوامع رشد یافته اند به گونه ای که در این کشورها کتابخانه هایی بدون استفاده از تجهیزات و شبکه های رایانه ای خارج از تصور است.
سیستم مدیریت کتابخانه ای از ابزار و تجهیزات داده ای مدرن و مدل های دیجیتالی برای مدیریت کتابخانه بهره می برد. این نوع سیستم ها استفاده جامعی از رشته های علمی نظیر مدیریت، مهندسی پایگاه های داده، هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر (فناوری شبکه و فناوری ارتباطات) می برد و یکی از آخرین دستاوردهای سیستم پردازش داده های الکترونیکی کتابخانه ها با کاربرد گسترده ای از علوم پیشرفته و مدل های ریاضیاتی می باشد. این سیستم مسئول جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، توصیف، تخصیص و مدیریت داده های کتابخانه ای و کمک به سازماندهی و فعالیت های مدیریت کنترل منابع و اعضا می باشد.
سیستم مدیریت کتابخانه ای از ابزار و تجهیزات داده ای مدرن و مدل های دیجیتالی برای مدیریت کتابخانه بهره می برد. این نوع سیستم ها استفاده جامعی از رشته های علمی نظیر مدیریت، مهندسی پایگاه های داده، هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر (فناوری شبکه و فناوری ارتباطات) می برد و یکی از آخرین دستاوردهای سیستم پردازش داده های الکترونیکی کتابخانه ها با کاربرد گسترده ای از علوم پیشرفته و مدل های ریاضیاتی می باشد. این سیستم مسئول جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، توصیف، تخصیص و مدیریت داده های کتابخانه ای و کمک به سازماندهی و فعالیت های مدیریت کنترل منابع و اعضا می باشد.
اهمیت سیستم مدیریت کتابخانه در کتابخانه ها
توسعه یک سامانه مدیریت کتابخانه ای در عصر کنونی که عصر فناوری اطلاعات نام گرفته است کمک مینماید تا استفاده از فناوری های نوین در دسترسی و انتقال اطلاعات به نحو معنی دار، متناسب و بهینه مورد محاسبه و ارزیابی قرار گیرد. مدیران از استقرار یک سیستم مدیریت کتابخانه ای انتظاراتی دارند که به طور خلاصه عبارتند از:
– اطلاعات باکیفیت (از لحاظ محتوا، شکل و زمان) در اختیارشان قرار دهد.
– اطلاعات مراجعان و کاربران کتابخانه را به مدیران انتقال دهد.
– در شناخت نیازهای اطلاعاتی کاربران موثر باشد.
– اطلاعات بخش های مختلف کتابخانه را در اختیار مدیران قرار دهد.
– موجب بهبود جریان اطلاعاتی در کتابخانه گردد.
– مدیران را در خدمت رسانی به کاربران و مراجعین یاری دهد.
– قابلیت گزارش دهی به شکل های مختلف در دوره های زمانی متفاوت را داشته باشد.
استفاده از LMS در کتابخانه ها دارای مزایایی از قبیل صرفه جویی در هزینه، نیروی انسانی، فضا و زمان، شفاف سازی کلیه امور، جلوگیری از پراکندگی اطلاعات و سهولت در گردش اطلاعات و بهبود خدمات دهی به مراجعان بوده و می تواند راه گشای بسیاری از مشکلات مدیریتی این مراکز اطلاع رسانی باشد.
در کنار مزایای فراوان، این سیستم ها با محدودیت هایی نظیر عدم توجه به پارامترهای کیفی نظیر مسائل روحی و روانی و طرز نگرش کتابداران و کارکنان کتابخانه، متاثر بودن کیفیت خروجی از کیفیت داده ها و اطلاعات ورودی و … روبرو بوده و به هیچ وجه قابلیت جایگزین شدن مدیریت موثر همراه با قضاوت و همه جانبه کتابخانه را ندارد بلکه به عنوان ابزاری کارآمد در اختیار مدیران و کتابداران جهت ارائه خدمات یکپارچه به مراجعین و مدیریت اثر بخش منابع کتابخانه ای می باشد.
شرط اصلی موفقیت این سیستم، اجرای استاندارد و جامع، لحاظ نمودن کلیه نیازهای اطلاعاتی مدیران و مهیا بودن زیرساخت ها و پیش نیازهای استقرار آن در کتابخانه است. همچنین، موفقیت یک سیستم مدیریت کتابخانه ای یکپارچه علاوه بر نیاز به زیرساخت های فنی و مسائل مالی و مانند آنها تا حد زیادی به دو عامل فرهنگ سازمانی و تفکر سیستمی در کتابخانه ارتباط دارد. بر اساس پژوهش های صورت گرفته، نیاز به راه اندازی و استفاده از LMS در کتابخانه های سطح کشور جهت تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران ، تشخیص نیاز جامعه کاربران و محیط بیرونی و درونی کتابخانه و شفاف سازی در کل کتابخانه کاملا احساس میشود. همچنین ضروری است آموزش نحوه استفاده از LMS در دستور کار مدیران و کتابداران قرار گیرد.